θυματοποίηση στις σχέσεις

Το δίδυμο «θύτης-θύμα» δεν αφορά μόνο τη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση, όπως την ορίζει και την τιμωρεί ο νόμος. Αντίθετα έχει ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής και αφορά κάθε στενή σχέση, διαπροσωπική ή επαγγελματική, με έκδηλα σημάδια εξάρτησης.
Δυστυχώς, η πιο περιφρονημένη αγάπη είναι η αγάπη του εαυτού. Αυτόν τον βάζουμε τελευταίο, τον έχουμε σίγουρο, μας ανήκει, κανείς δεν θα μας τον πάρει. Ετσι νομίζουμε; Και όμως. Τον χάνουμε τον εαυτό μας. Στην προσπάθεια να μην χάσουμε τους άλλους, τον παραχωρούμε για κάποια ανταλλάγματα, υποκύπτουμε σε μια μορφή δωροδοκίας. Χάνουμε τον εαυτό μας μόνο και μόνο για να είμαστε με κάποιον.

Οι περισσότεροι από μας, έχουν δοκιμάσει αυτή την ήπια μορφή της θυματοποίησης, σε κάποιες μεγάλες ή μικρές χρονικές περιόδους της ζωής μας. Δε αφορά άλλους αλλά σχεδόν όλους μας. Με αυτή την οπτική, ότι αφορά όλους εμάς, θα μπορούσε να θεωρηθεί συνηθισμένο και άρα φυσιολογικό. Μάλλον δεν είναι έτσι. Αν και πολλές από τις συχνές συμπεριφορές ή κοινωνικές αντιλήψεις κατατάσσονται στο συνηθισμένο τελικά είναι πολύ δυσάρεστες, δεν δείχνουν να υπόσχονται γαλήνη και πληρότητα, όσο κι αν είναι κοινωνικά αποδεκτές.

Θύτης και θύμα, με αυτή την ευρύτερη έννοια, ποιος επιβάλλει σε ποιόν την εξουσία, είναι συνδεμένοι με την επιθετικότητα του θύτη και το έλλειμμα αυτοεκτίμησης του θύματος.

Κεντρικά μοτίβα του θύτη

Παροχή διευκολύνσεων, λύσεων, προστασίας αλλά και κατάχρηση εξουσίας και ελέγχου. Οι θύτες είναι άτομα κυριαρχικά και αδιάλλακτα, αδιάφορα για τα συναισθήματα των άλλων, δε σέβονται την ελευθερία τους, έχουν άκαμπτα όρια , επιβάλλουν χωρίς δεύτερη κουβέντα ό,τι θέλουν ή θεωρούν σωστό, όπως αυτοί νομίζουν και όποτε.

Κεντρικά μοτίβα του θύματος

Ανθρωποι αδύναμοι, υποτακτικοί, φοβισμένοι, γίνονται παθητικοί επειδή πιστεύουν ότι δεν θα τα καταφέρουν στη ζωή χωρίς τον θύτη τους, συνήθως θαυμάζουν απεριόριστα κάποιες, πιθανά και φαντασιακές, ικανότητές του, απολαμβάνουν την προστασία του και ισχυρίζονται ότι βιώνουν συναισθηματικό κενό χωρίς αυτόν.

Συμβιωτική σχέση

Κυριαρχείται από τον ψυχαναγκασμό της επανάληψης και αναπτύσσεται ανάμεσα σε άτομα τραυματισμένα από τις εμπειρίες της ζωής, με αμοιβαία και παράλογα διαπλεκόμενα συμφέροντα: ο θύτης «απαγορεύει» την έξοδο από τον κύκλο, χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνάσματα, από την άσκηση πίεσης και την απειλή μέχρι την δωροδοκία, την εξαγορά, την μετάνοια και τις υποσχέσεις ότι θα σταματήσει την αφόρητη πίεση.
Ο ψυχαναγκασμός της επανάληψης είναι επίσης μέρος της ψυχολογίας του θύτη και του θύματος στην αλλαγή των ρόλων: ο θύτης θα προσφέρει τον εαυτό του ως θύμα, προκειμένου να μη σταματήσει ο κύκλος της εξουσίας-καταπίεσης, να αρχίσει πάλι από την αρχή και το θύμα, θα απολαύσει για λίγο τη γεύση της εξουσίας, θα ξαναμπεί στην προσδοκία ότι αυτή τη φορά τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.

Χωρίς όρους και όρια

Ο θύτης έχει άκαμπτα όρια. Στο όνομα του κύρους και της υπεροχής του, θα φορέσει βαριές πανοπλίες, συναισθηματικά αδιαπέραστες, για να χωρέσει τα δικά του πληγωμένα συναισθήματα, μέχρι να αναγκάσει το άλλο μέρος να γίνει τόσο ανεκτικό, να καταφύγει δηλαδή στην θέση του θύματος για να μπορέσει να τον πλησιάσει και να τον κερδίσει.
Ο θύτης δεν διαπραγματεύεται ποτέ τί θέλει και τί όχι, ενώ το θύμα, στην προσπάθειά του να προσαρμοσθεί για να μην τον χάσει γίνεται όλο και πιο ελαστικό, μέχρι να χάσει εντελώς την αυτοπεποίθησή του.
Ελαστικά όρια σημαίνει ότι ένα άτομο αδυνατεί να εμπνεύσει κύρος και « πετραδάκι πετραδάκι» θα κατεδαφίσει την αυτοεκτίμησή του , θα μάθει να ανέχεται όλο και περισσότερο, όλο και περισσότερους.

Το θύμα έχει πάντα προσδοκίες αλλαγής ακόμη κι όταν ο κύκλος επαναλαμβάνεται ανόθευτος για χρόνια, πάντα ελπίζει, προβάλλει ως επιχείρημα την αγάπη, ηθικοποιεί τη συμπεριφορά του, με τον ισχυρισμό ότι ανέχεται για χάρη της οικογένειας, ισχυρίζεται ότι ο θύτης του κατά βάθος είναι καλός άνθρωπος ή ότι έχει απόλυτη ανάγκη να εργασθεί, αν πρόκειται για εργασιακή σχέση.

Η συνεξάρτηση είναι ασφαλώς μια πιο εύκολη κατάσταση από την ανεξαρτησία.Υπόσχεται διευκολύνσεις, ενέργεια και σταθερότητα. Οχι όμως χωρίς ανταλλάγματα.Το θύμα δεν προδίδεται από τον θύτη, ουσιαστικά προδίδει τον εαυτό του, επειδή ταυτίζεται με την ισχύ του θύτη, δανείζεται και θαυμάζει την δύναμη ή τον πλούτο του, υποστηρίζει τα συμφέροντά του, τον δικαιολογεί απίστευτα είτε γιατί θέλει κάτι να κερδίσει- να γίνει αποδεκτός για παράδειγμα- σκέφτεται πάντα με σκοπιμότητες και τελικά καταλήγει να ανέχεται δίχως όρους, στο όνομα της προστασίας που του υπόσχεται ο θύτης του.

Το μόνο που χρειάζεται η θυματοποίηση είναι «έξοδος», χωρίς περιττές ηθικές και παραπλανητικές ερμηνείες, την πίστη ότι «μπορώ να πάρω την κατάσταση στα χέρια μου», ένα διαφορετικό αυτοπροσδιορισμό, με ασφάλεια και αξιοπρέπεια, χάνοντας τις διευκολύνσεις, την δύναμη ακόμα και τον πλούτο. Η έξοδος σημαίνει ελευθερία από τέτοιες αιματηρές εξαγορές αλλά και κόπο για αυτονομία και αυτοδιάθεση.


Πηγή: Μαρία Λασσιθιωτάκη - Ψυχολόγος
Url: http://www.selftherapy.gr